বৰদিনৰ সময়ত গৃহ সাজ সজ্জাৰ বাবে এক দৰকাৰী আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ অংগ হৈছে খ্ৰীষ্টমাছ গছজোপা৷ চিৰসেউজীয়া এইজোপা গছে প্ৰতিখন ঘৰতে খ্ৰীষ্টমাছ উদযাপনৰ এক অবিচ্ছেদ্য অংশ হিচাপে অতীজৰে পৰা নিজৰ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে৷সৰু সৰু ল’ৰাছোৱালীবোৰে ঘৰৰ অন্যান্য সদস্য সকলৰ সৈতে মিলি গছজোপা আটকধুনীয়াকৈ সজায়৷ সিহঁতৰ বাবে এই গছজোপাৰ সাজসজ্জা অসীম উলাহ আৰু আনন্দৰ উৎস হৈ পৰে৷
পশ্চিমৰ দেশবোৰৰ বিভিন্ন উৎসৱৰ লগত জড়িত আচাৰ-অনুষ্ঠান আৰু সাজ সজ্জাৰ আহিলা হিচাপে ব্যৱহৃত খ্ৰীষ্টমাছ গছজোপাৰ মূল উৎস “জাৰ্মানী’ বুলি দাবী কৰা হয়। এক প্ৰবাদ মতে জাৰ্মানীত প্ৰায় ৭২৩ চনত ইংৰাজ মিছনেৰী চেণ্ট বনিফেচে থৰ (ড’নাৰ) দেৱতাক বলি হিচাপে উৎসৰ্গা কৰিবলৈ ওক গছৰ কাষত গৈছিল। বলি প্ৰস্তুত কৰি যেতিয়া গছজোপাৰ কাষলৈ কুঠাৰ লৈ গৈছিল আৰু তাৰ কাষ পোৱাৰ পিছত সেই চিৰসেউজ গছজোপাক তেওঁলোকৰ “পবিত্ৰ গছ”বুলিহে স্বীকৃতি দিছিল।
সেইবাবে একাংশই মত প্ৰকাশ কৰে যে তাৰপিছতেই জাৰ্মানীত চিৰসেউজ গছবোৰ খ্ৰীষ্টান ধৰ্মৰ আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ অংশ হৈ পৰিছিল আৰু মধ্যযুগত তাক“স্বৰ্গ গছ” হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল। এই চিৰসেউজ গছবোৰত আপেল ওলোমাই ঘৰত প্ৰদৰ্শন কৰা হৈছিল বিশেষকৈ ২৪ ডিচেম্বৰত, যাক তেওঁলোকে আদম আৰু হৱাৰ ধৰ্মীয় উৎসৱৰ দিন বুলি পালন কৰি আহিছে। মাৰ্টিন লুথাৰেও প্ৰথমে ১৬ শতিকাত গছত জ্বলোৱা মমবাতি ওলোমাই থৈছিল বুলি কোৱা হয়—আৰু লাহে লাহে এই স্বৰ্গৰ গছ খ্যাত বৃক্ষবোৰ খ্ৰীষ্টমাছ গছ হিচাপে প্ৰচলিত হৈছিল৷
অমৰ আৰু অনন্ত জীৱনৰ প্ৰতীক হিচাপে এজোপা চিৰসেউজ গছ, যিদাল গছ বৰদিন উদযাপনৰ এক প্ৰধান অংশ বিশেষ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰাটো প্ৰাচীন মিচৰীয়াসকলৰ সময়ৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা বুলি প্ৰবাদ চলি আহি আছে। তদুপৰি চীনা আৰু ইব্ৰীসকলৰ বাবে এই গছজোপাৰ স্থাপন এক প্ৰথাৰ দৰে আছিল। ইতিহাসৰ তথ্য অনুসৰি ইউৰোপীয়সকল যথেষ্ট প্ৰকৃতি প্ৰেমিক আছিল তেওঁলোকৰ মাজত পূৰ্বৰে পৰা বৃক্ষ পূজা প্ৰচলিত আছিল। স্ক্যাণ্ডিনেভিয়ান সকলৰো পৰম্পৰাগত বিশ্বাস অনুসৰি অপশক্তি বা চয়তানক ভয় খুৱাবলৈ প্ৰধানকৈ নৱবৰ্ষত ঘৰ আৰু ভঁৰালৰ সমুখত এই চিৰসেউজ গছজোপাক বৰদিনৰ সময়ত সজাই ৰখা হৈছিল।
চৰাইবোৰৰ বাবে গছ ৰোপণৰ জৰিয়তে সিহঁতক বাসস্থানৰ দিহা কৰিবলৈ খ্ৰীষ্টান লোকসকলে তাহানিৰ পৰাই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। গতিকে বৃক্ষৰোপণ আৰু গছগছনিৰ প্ৰতি মৰম সমাদৰ তেওঁলোকৰ অন্যতম বৈশিষ্ট্য।
জাৰ্মানীৰ লোকসকলে শীতকালত বৰদিনৰ সময়ত প্ৰধানকৈ “ইউল’’নামৰ এবিধ গছক সুন্দৰকৈ সজাই পৰাই তেওঁলোকৰ ঘৰৰ প্ৰৱেশদ্বাৰত বা ঘৰৰ ভিতৰত ৰখা হৈছিল। ১৮২০ চনৰ পৰা আমেৰিকাত যেতিয়া বৰদিনৰ জনপ্ৰিয়তা বাঢ়িবলৈ আৰম্ভ হৈছিল দেশখনৰ প্ৰথমটো বৰদিনৰ গছ ১৮৩০ চনত প্ৰদৰ্শন কৰা বুলি জনা যায়। প্ৰধানকৈ খ্ৰীষ্টমাছ গছৰ সাজসজ্জা আৰু স্থাপনৰ জনপ্ৰিয়তা বিশ্বৰ এখন প্ৰভাৱশালী আলোচনী“Godie’s Lady’s Book ’’ৰ সহায়ত বিয়পি পৰিছিল। , যিয়ে ১৮৫০ চনত ১৮৪৮ চনৰ ব্ৰিটিছ ৰজাৰ চিত্ৰনো প্ৰকাশ কৰিছিল। ১৮৭০ চনৰ ভিতৰত আমেৰিকাত বৰদিনৰ গছে প্ৰচুৰ জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰি উঠে আৰু প্ৰায় ঘৰে ঘৰে ইয়াক লক্ষ্য কৰা হয়।
১৬ শতিকাৰ গ্ৰাম্য ইংৰাজী গীৰ্জাৰ ৰেকৰ্ডসমূহে ইংগিত দিয়ে যে হলি আৰু আইভী শীতকালত কিনা হৈছিল। জুডিথ ফ্লেণ্ডাৰছৰ খ্ৰীষ্টমাছ: এ বায়’গ্ৰাফীৰ মতে এই সময়ত ব্যক্তিগত ঘৰ আৰু ৰাস্তাবোৰো সেউজীয়াৰে সজাই তোলা হৈছিল । ফ্লেণ্ডাৰছে ধাৰণা কৰে যে শীতকালীন মেপলৰ দৰে পেৰিছসমূহে হলি আৰু আইভীৰে সজাই তোলা খুঁটাটোত খ্ৰীষ্টমাছ গছৰ এটা পূৰ্বসূৰী দেখা যায়; এটা বিৱৰণীত লণ্ডনত হোৱা ধুমুহাই এটা সমীক্ষাক ভাঙি পেলালে যিটোক “জনসাধাৰণৰ ওচৰত খ্ৰীষ্টমাছৰ বিনিময়ৰ বাবে” বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে।
জাৰ্মানসকলে প্ৰব্ৰজন কৰাৰ লগে তেওঁলোকৰ লগত বৰদিনৰ গছবোৰো অন্য দেশলৈ লৈ গৈছিল, বিশেষকৈ ইংলেণ্ডলৈ। তাত ১৭৯০ চনত তৃতীয় জৰ্জ ৰজাৰ জাৰ্মানীৰ পত্নী চাৰ্লটে ছুটীৰ বাবে গছ সজাইছিল। কিন্তু জাৰ্মানীত জন্মগ্ৰহণ কৰা এজন ৰাজকুমাৰ এলবাৰ্ট আৰু তেওঁৰ পত্নী ব্ৰিটেইনৰ ৰাণী ভিক্টোৰিয়াইহে এই পৰম্পৰাক ব্ৰিটিছৰ মাজত জনপ্ৰিয় কৰি তুলিছিল। এই দম্পতীহালে বৰদিনৰ গছক ছুটীৰ উৎসৱৰ এক বিশিষ্ট অংশ কৰি তুলিছিল আৰু ১৮৪৮ চনত লণ্ডনৰ এখন বাতৰি কাকতত সজোৱা গছৰ চাৰিওফালে থকা ৰাজকীয় পৰিয়ালটোৰ এটা চিত্ৰ প্ৰকাশ পাইছিল। ইংৰাজৰ ঘৰত বৰদিনৰ গছ অতি সোনকালেই সাধাৰণ হৈ পৰিল।
পৰিতাপৰ কথা যে যদিও লাহে লাহে বৰদিনৰ গছবোৰৰ জনপ্ৰিয়তা সমগ্ৰ বিশ্বতে বিয়পি পৰিছিল আনফালে কিন্তু এই পৰম্পৰাই বিশেষকৈ জাৰ্মানীৰ বনাঞ্চলত বিস্তৰ ক্ষতিকাৰক প্ৰভাৱ পেলাবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। তাৰ বিকল্পৰ ব্যৱস্থা হিচাপে জাৰ্মানসকলে ১৮৮০ চনৰ পৰা কৃত্ৰিম হাঁহৰ পাখিৰ গছ তৈয়াৰ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। তাৰপাছত এই গছবোৰক বিভিন্ন দেশলৈ ৰপ্তানি কৰা হৈছিল আৰু সময়ৰ লগে লগে হাঁহৰ পাখিৰ ঠাইত আন সামগ্ৰীবোৰে সাজসজ্জাৰ ঠাই লব আৰম্ভ কৰিলে।
১৯৩০ চনত এটা উল্লেখযোগ্য ঘটনা ঘটিল যেতিয়া টয়লেট বাটিৰ ব্ৰাছ নিৰ্মাণ কৰা এটা কোম্পানীয়ে উদ্বৃত্ত সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ কৰি কৃত্ৰিম গছ সৃষ্টি কৰা বুলি অভিযোগ কৰিছিল। এই “ব্ৰিষ্টল ‘’গছবোৰে জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিছিল যদিও পিছলৈ ইয়াৰ ঠাইত এলুমিনিয়াম আৰু তাৰ পিছত প্লাষ্টিকৰ সংস্কৰণে ঠাই লব ধৰিলে। আমেৰিকাত ২০২১ চনত ৮৪ শতাংশ ঘৰে ব্যৱহাৰ কৰা খ্ৰীষ্টমাছ গছবোৰ কৃত্ৰিম আছিল।
১৯ শতিকাৰ ভিতৰত খ্ৰীষ্টমাছ গছ জাৰ্মান সকলৰ এক প্ৰতিষ্ঠিত পৰম্পৰা হৈ পৰিছিল। উক্ত ধৰ্মীয় উৎসৱৰ দিনা নিজৰ নিজৰ ঘৰত সকলোৱে এই “স্বৰ্গ গছ’’ স্থাপন কৰিছিল। গছবোৰত ৱেফাৰ ওলোমাই থোৱা হৈছিল যিবোৰে প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল ইউখাৰিষ্টিক গৃহস্থৰ প্ৰতীক হিচাপে যি আছিল খ্ৰীষ্টানসকলৰ মুক্তিৰ প্ৰতীক। তদুপৰি তাত মমবাতিও জ্বলোৱা হৈছিল, যীচু খ্ৰীষ্টক জগতৰ পোহৰ হিচাপে ব্যাখ্যা কৰি তাৰ প্ৰতীকাত্মক ৰূপত প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ।
এই খ্ৰীষ্টমাছ বিশেষ গছবোৰ প্ৰধানকৈ একচিৰসেউজ গছ , যাকপ্ৰায়ে পাইন , স্প্ৰুচ বা ফাৰ , লাইট আৰু অলংকাৰৰ অংশ হিচাপে সজাই তোলা হয় বৰদিনৰ উৎসৱৰ দিনা।
আমেৰিকানসকলে বৰদিনৰ গছবোৰ মূলতঃ ঘৰতে বনোৱা অলংকাৰেৰে সজাইছিল, আনহাতে বহু জাৰ্মান আমেৰিকান লোকে আপেল, বাদাম আৰু মাৰ্জিপান কুকিজ ব্যৱহাৰ কৰিছিল।
গছৰ সজ্জাত ডোঙাযুক্ত পপকৰ্ণ উজ্জ্বল ৰঙেৰে ৰং কৰি জামু আৰু বাদামৰ সৈতে আন্তঃসংলগ্ন কৰি যোগ কৰা হৈছিল। লাহে লাহে বিদ্যুতৰ সাঁ সঁজুলিৰে সজাই গছবোৰক পোহৰাই তোলা হৈছিল। লাহে লাহে সমগ্ৰ দেশতে প্ৰত্যেকৰে ঘৰৰ চৌহদত বৰদিনৰ গছ জিলিকিব ধৰিলে আৰু আমেৰিকাতো ই এক পৰম্পৰা হিচাপে পৰিণত হ’ল।
কেইবিধমান জনপ্ৰিয় বৰদিনৰ গছ যিবোৰ সদায়েই জনপ্ৰিয় আৰু ব্যৱহাৰৰ উপযুক্ত বুলি বিবেচিত হৈ আহিছে। তাৰভিতৰত অন্যতম হৈছে“নৰ্ডমেন ফাৰ’। এইবিধ গছ ডাঠ, কোমল চিকচিকিয়া আৰু জোঙা, যিবোৰৰ ওপৰত গাঢ় সেউজীয়া আৰু তলৰ ফালে নীলা-সেউজীয়া ৰং থাকে। ইয়াৰ আগবোৰ বিভিন্ন ধৰণৰ খ্ৰীষ্টমাছ সাজ সজ্জাৰ উপকৰণবোৰ সুন্দৰ ভাৱে ধৰি ৰখাৰ বাবে উৎকৃষ্ট বুলি কোৱা হয়।
আনবিধ হৈছে “নৰৱে স্প্ৰুচ’’। ই পৰম্পৰাগত খ্ৰীষ্টমাছ গছ যিটো ভিক্টোৰিয়া যুগৰ পৰাই জনপ্ৰিয় হৈ আহিছে। ইয়াৰ গা গছৰ গঠন চুটি আৰু পাতল, উজ্জ্বল আৰু গভীৰ সেউজীয়া নোমযুক্ত আগ থাকে। ইয়াৰ আকৃতি আন জাততকৈ অধিক ত্ৰিকোণীয়। বাকলিবোৰ আকৰ্ষণীয় ৰঙা-বাদামী, সুগন্ধিযুক্ত আৰু অধিক জোপোহা। এজোপা উৎকৃষ্ট খ্ৰীষ্টমাছ গছ হিচাপে “নৰৱে স্প্ৰুচ’ ইউৰোপৰ একক জনপ্ৰিয় জাত আছিল যদিও শেহতীয়াকৈ “নৰ্ডমেন ফাৰৰ’’ দৰে জাতৰ আগমনত ইয়াৰ জনপ্ৰিয়তা কিছু হ্ৰাস হৈছে।
অন্য এবিধ গছ “ছাৰ্বিয়ান বা ওমোৰিকা স্প্ৰুচ’’ খ্ৰীষ্টমাছ গছৰ ভিতৰত অন্যতম। ইয়াৰ আকৃতি আন প্ৰকাৰৰ গছতকৈ অধিক চিকুন, যাৰ বাবে ই সৰু ঘৰ, বাৰাণ্ডা বা কৰিডৰৰ বাবে একেবাৰে উপযুক্ত। ইয়াৰ আগ “নৰৱে স্প্ৰুচৰ’’ দৰেই যদিও সমতল আৰু কোমল। ইয়াৰ ৰং নীলা আৰু তলৰ ফালে প্ৰায় বগা। ডালবোৰ অলপ তললৈ নামি গৈছে যদিও ব্যৱধান সঠিক মাপত আছে, যাৰ ফলত আগবোৰ সজাবলৈ সহজ হৈ পৰে।
কিন্তু সাম্প্ৰতিক কৃত্ৰিম গছৰ পয়োভৰে বৰদিনৰ এই প্ৰাকৃতিক গছবোৰৰ জনপ্ৰিয়তা ম্লান কৰি তুলিছে। কৃত্ৰিম বৰদিনৰ গছবোৰ সহজলভ্য আৰু কম খৰচী হোৱা বাবে প্ৰাকৃতিক এই গছবোৰ ৰোপণ আৰু প্ৰতিপালনৰ দিশত কিছু বাধা আহিছে বুলি কব পাৰি।
“টাইমছ নাউ’’ত উল্লিখিত এটি লেখাৰ মতে, “পঞ্চাশ বছৰৰ পাছতো খ্ৰীষ্টমাছ গছ উদ্যোগত কৃত্ৰিম গছৰে আধিপত্য আছে। নীলছনৰ এক সমীক্ষা অনুসৰি ২০১৮ চনত খ্ৰীষ্টমাছ গছ থকা প্ৰায় ৯.৫ কোটি আমেৰিকান পৰিয়ালৰ ভিতৰত ৮২% গছ কৃত্ৰিম আৰু ১৮% গছ আছিল বাস্তৱ। এই অনুপাতৰ কাৰণ বহুত। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে গছ গজাবলৈ অধিক কঠিন কৰি তুলিছে। মহামন্দাৰ সময়ত কৃষকসকলে কম গছ ৰোপণ কৰিছিল আৰু সাধাৰণতে গছবোৰ বৃদ্ধি হ’বলৈ ৭ৰ পৰা ১০ বছৰ সময় লাগে। আৰু আনকি সেইবোৰ খেতি কৰা কৃষকৰ অভাৱো হয়, কাৰণ তেওঁলোকে ব্যৱসায়ৰ পৰা ওলাই অহা বয়স বৃদ্ধি পায়। ’’
নেশ্যনেল খ্ৰীষ্টমাছ ট্ৰি এছ’চিয়েশ্যনে সেই একেবোৰ পৰিৱেশ সচেতন গ্ৰাহকক এই যুক্তি দি আবেদন জনাইছে যে প্ৰকৃত গছবোৰে স্থানীয় অৰ্থনীতিক সমৰ্থন কৰে। ইয়াক আমেৰিকা আৰু কানাডাত খেতি কৰা হয়, আনহাতে বহু প্লাষ্টিকৰ গছ চীনত নিৰ্মাণ কৰা হয় — আৰু প্ৰকৃত গছ নবীকৰণযোগ্য সম্পদ আৰু পুনঃব্যৱহাৰযোগ্য, আনহাতে কৃত্ৰিম ধৰণৰত কিছুমান অজৈৱ-বিঘ্নিত অংশ থাকিব পাৰে৷’’
সেইবাবে পাঁচ দশকৰ আগতে মণ্ট্ৰিয়েলৰ এজন অধ্যাপকে দীৰ্ঘদিনীয়া প্ৰকৃত গছ এটা গঢ়ি তুলিবলৈ কঠোৰ পৰিশ্ৰম কৰি টাইমক প্ৰকৃত খ্ৰীষ্টমাছ গছৰ পৰম্পৰা ৰক্ষাৰ বাবে বৃহত্তৰ দাৰ্শনিক যুক্তিটো বুজাই দিছিল: “আমি কৃত্ৰিম পৰিৱেশত বাস কৰোঁ। বাকী থকা কেইটামান বস্তুৰ ভিতৰত বৰদিনৰ গছজোপা অন্যতম।”
বৰদিনৰ দৰে পৱিত্ৰ উৎসৱৰ উদাযপনত এই গছবোৰে নিজৰ চিৰসেউজ বৈশিষ্ট্যতাৰে মনবোৰকো সেউজীয়া কৰি ৰখাৰ অনুপ্ৰেৰণা দিয়ে৷ শীতকালতো নিজৰ সেউজীয়া পাত ধৰি ৰাখি চিৰজীৱন আৰু অমৰত্বৰ চিন হিচাপে মানৱ সমাজক সমৃদ্ধ কৰি আহিছে৷
-পুষ্পাঞ্জলি শিৱমশৰ্মা
অনসূয়া আবাস, লঙ্কেশ্বৰ