১৬ জুলাই, ১৯৬৯ চন। আমেৰিকাই চন্দ্ৰ লৈ মানৱ যান প্ৰক্ষেপ কৰাৰ ভৰপক সময়,এক মিছন। মানৱযান চন্দ্ৰৰ অভিমুখে গতি কৰি আছে আৰু বিজ্ঞানীসকলৰ(Indian Mathematician) কম্পিউটাৰৰ পৰ্দাত দৃষ্টি নিৱদ্ধ।
তেনেতে এক যান্ত্ৰিক বিজুতিৰ বাবে ৰকেটৰ পৰা চিগনেল অহা বন্ধ হৈ গ’ল।সেই সময়ত নাছাৰ গোটত এজন ভাৰতৰ বিজ্ঞানী বহি আছিল আৰু তেওঁ অংকৰ সহায়ত কৰি দেখুওৱাৰ হিচাপ মতে নাছাই কামৰ নিৰ্দেশ দিলে আৰু যেতিয়া ৰকেটৰ পৰা চিগনেল আহিল, তেতিয়া নাছাৰ ভিতৰত অংকৰ সহায়ত কৰা মানুহজনৰ হিচাপ আৰু মহাকাশৰ ৰকেটৰ হিচাপ সম্পূৰ্ণ ভাৱে মিলি গৈছিল।
কিমানে জানো বাৰু এই মহান গণিতজ্ঞ জনৰ কথা!!এটা সময়ত তেওঁ ইমান বেয়া পৰ্যায় পালেগৈ যে তেওঁৰ মৃত্যুৰ শ-দেহ উঠাবলৈও এখন গাড়ী পোৱা নগৈছিল, যিজনে নাছা, টিআইএফআৰ (TIFR), আইএছআই (ISI) কলকাতালৈ অৱদান আগবঢ়াই গ’ল।
ইমানেই নহয়, তেওঁ আইনষ্টাইনৰ special theory of relativityৰ ওপৰতো প্ৰত্যাহ্বান জনাই গৈছে। তেওঁ হৈছে ভাৰতৰ গণিতজ্ঞ বশিষ্ঠ নাৰায়ণ সিং(Vashishtha Narayan Singh)।
১৯৪৬ চনৰ ২ এপ্ৰিলত ভাৰতৰ বিহাৰৰ ভোজপুৰ জিলাৰ বসন্তপুৰ গাঁৱত লাল বাহাদুৰ সিং নামৰ এজন আৰক্ষী কনিষ্টবল আৰু লাহসো দেৱীৰ ঘৰত তেওঁৰ জন্ম হয়।
প্ৰাথমিক আৰু হাইস্কুলৰ শিক্ষা netarhat residential schoolত সমাপ্ত কৰে পৰবৰ্তী সময়ত তেওঁ জলপানী সৈতে ডিগ্ৰী পাটনা বিজ্ঞান মহাবিদ্যালয়ত আৰম্ভ কৰে। এই সময়তে তেওঁ শিক্ষকৰ কৰিব দিয়া নিয়মৰ উপৰিও নিজা নিয়মেৰে বহুতো অংকৰ প্ৰশ্ন সমাধান কৰিছিল, যাৰ ফলস্বৰূপে শিক্ষকৰ লগত মনোমালিন্য হৈছিল।
এদিন শিক্ষকে ল’ৰাটোৰ পৰীক্ষা লবলৈ কলেজখনে নিজৰ নিয়ম সলনি কৰি অংক বিষয়ত স্নাতকৰ প্ৰথম বৰ্ষত পঢ়ি থকা সময়তেই অংকৰ স্নাতকোত্তৰৰ শেষৰ বৰ্ষৰ পৰীক্ষা দিবলৈ কৈছিল। কিন্তু সকলোকে আচৰিত কৰি তেওঁ কেতিয়াও নপঢ়া।
স্নাতকোত্তৰৰ পৰীক্ষা সুখ্যাতিৰে উত্তীৰ্ণ হয়। এদিনাখন আমেৰিকাৰ কেলিফ’ৰ্ণিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ত প্ৰফেচাৰ John L Kelly পাটনা বিজ্ঞান কলেজৰ গণিত বিষয়ক অধিবেশন এখনলৈ আহিছিল।
তেওঁ তাত উত্থাপন কৰা পাচঁটা প্ৰশ্ন বশিষ্ঠ নাৰায়ণ সিঙে সুন্দৰ ভাৱে উত্তৰ দিয়ে। সিঙৰ বুদ্ধিমত্তাৰ উমান পায় বশিষ্ঠ নাৰায়ণ সিঙক জন কেলিয়ে সম্পূৰ্ণ জলপানি আৰু নিজা খৰচত আমেৰিকালৈ লৈ যায় আৰু কেলিৰ তত্বাৱধানতে কেলিফ’ৰ্ণিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ত Reproducing Kernels and Operators with a Cyclic Vector (Cycle Vector Space Theory)ৰ ওপৰত গৱেষণা কৰি ডক্টৰেট ডিগ্ৰী লাভ কৰে।
ডক্টৰেট সম্পূৰ্ণ কৰিয়েই ৱাশ্বিংটন বিশ্ববিদ্যালয়ত প্ৰফেছাৰ হিচাপে কৰ্মজীৱনৰ পাতনি মেলে। তাৰ পিছত নাছাত কেইবাৰ বছৰ ধৰি সেৱা আগবঢ়ায়। কিন্তু আমেৰিকাত থাকোঁতেই তেওঁ Schizophrenia (এই ৰোগত আক্ৰান্ত হলে মানুহজন অলপ খঙাল প্ৰকৃতিৰ হয়(Schizophrenia))নামৰ ৰোগত আক্ৰান্ত হয়।
বেমাৰটো উকমকনি আৰম্ভ হওঁতেই তেওঁ ভাৰতলৈ ঘূৰি আহে। ভাৰতত তেওঁ আই আই টি কাণপুৰত শিক্ষকতা কৰাৰ উপৰি টিআইএফআৰত আঠ মাহৰ বাবে আৰু আই এচ আই কলকতাত প্ৰৱক্তা হিচাপে সেৱা আগবঢ়ায়।
তেওঁ ১৯৭৩চনত বন্দনা সিংৰ লগত বিবাহ পাশত আৱদ্ধ হয়। কিন্তু সেই বেমাৰৰ বাবেই ১৯৭৬চনত পত্নীয়ে তেওঁক ডিভোৰ্চ দিয়ে। এসময়ত তেওঁক পৰিয়ালৰ মানুহে মেন্টেল চিকিৎসালয়ত ৰখাৰ ব্যৱস্থা কৰে।
এদিনাখন তেওঁ হস্পিটেলত থকাৰ সময়তেই তেওঁৰ পিতৃয়ে শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে,পিতৃৰ অন্তোস্টিক্ৰিয়া সমাপ্ত কৰিবলৈ আহি তেওঁ বেমাৰৰ পৰা অলপ হলেও মুক্ত হয় আৰু মেন্টেল হস্পিটেলত নথকাৰ কথাও পৰিয়ালৰ লোকক জনায়।
ইমানলৈকে ঠিকেই আছিল। এদিনাখন তেওঁ ভায়েকক লগ কৰিবলৈ ৰান্সীলৈ গৈছিল। ভায়েকে আৰ্মী চাকৰি কৰিছিল। কিন্তু হঠাৎ তেওঁ নোহোৱা হৈ পৰিল। এই খবৰটো গোটেই বিহাৰত বন জুইৰ দৰে বিয়পি পৰিল।
চাৰিবছৰৰ পাছত এদিন তেওঁৰ সম্ভেদ ওলাল কিন্তু তেওঁক পালে জাৱৰৰ দ’ম এটা লৈ খোজ কাঢ়ি গৈ থকা অৱস্থাত।
তৎক্ষণাৎ পৰিয়ালৰ মানুহ আহি তেওঁক উদ্ধাৰ কৰে আৰু বিহাৰৰ চৰকাৰৰে তেওঁৰ বাবে লাগতিয়াল সকলো খৰচ বহন কৰে আৰু কেইবা বছৰলৈকে মেডিকেলত থকাৰ পিছত ২০১৯ চনত তেওঁ শেষ নিশ্বাস ত্যাগ কৰে। মৰণোত্তৰভাৱে ভাৰত চৰকাৰে ২০২০ চনত তেওঁক পদ্মশ্ৰী সন্মান প্ৰদান কৰে।
লোখকঃ ৰিপল ৰঞ্জন কাশ্যপ