ভাৰতে বিশ্বব্যাপী প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ এক পঞ্চমাংশত অৰিহণা যোগায়, যোৱা সপ্তাহত নেচাৰ আলোচনীত প্ৰকাশিত এক অধ্যয়নত এই তথ্য পোৱা গৈছে। ভাৰতে প্ৰতি বছৰে প্ৰায় (India world’s biggest plastic polluter) ৫.৮ নিযুত টন (মেট্ৰিক টন) প্লাষ্টিক জ্বলাই আৰু পৰিৱেশত (ভূমি, বায়ু, পানী) আৱৰ্জনা হিচাপে আন ৩.৫ মিটাৰ প্লাষ্টিক মুকলি কৰে। সামগ্ৰিকভাৱে, ভাৰতে বিশ্বত বছৰি ৯.৩ মিটাৰ প্লাষ্টিক প্ৰদূষণত অৰিহণা যোগায় (9.3 million tonnes) যি এই তালিকাৰ পৰৱৰ্তী দেশবোৰতকৈ যথেষ্ট বেছি ।নাইজেৰিয়া (৩.৫ মিটাৰ), ইণ্ডোনেছিয়া (৩.৫ মিটাৰ) আৰু চীন (২.৮ মিটাৰ)ক অতিক্ৰম কৰে। লিডছ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ গৱেষক জচুয়া ডব্লিউ কটম, এড কুক আৰু কষ্টাছ এ ভেলিছে কৰা এই অধ্যয়নত অনুমান কৰা হৈছে যে প্ৰতি বছৰে প্ৰায় ২৫১ মিটাৰ প্লাষ্টিক আৱৰ্জনা উৎপাদন কৰা হয়, যি প্ৰায় ২০,০,০০০ অলিম্পিক আকাৰৰ ছুইমিং পুল পূৰণ কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত।
এই আৱৰ্জনাৰ প্ৰায় এক পঞ্চমাংশ -৫২.১ মিটাৰ পৰিৱেশত “নিৰ্গত” হয়, যিটো অপৰিচালিত। গৱেষকসকলে “পৰিচালিত” আৱৰ্জনাক পৌৰ নিগমৰ দ্বাৰা সংগ্ৰহ কৰা আৱৰ্জনা হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰে, যিবোৰ পুনৰব্যৱহাৰ কৰা হয় বা লেণ্ডফিললৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়। বেছিভাগ প্লাষ্টিক আৱৰ্জনা পিছত মিলিত হয়। (global plastic emissions) “অপৰিচালিত” আৱৰ্জনা হৈছে প্লাষ্টিক যাক মুকলি অনিয়ন্ত্ৰিত জুইত জ্বলোৱা হয় যাৰ ফলত সূক্ষ্ম কণিকা আৰু কাৰ্বন মনোক্সাইডৰ দৰে বিষাক্ত গেছ উৎপন্ন হয় যাক হৃদৰোগ, শ্বাসতন্ত্ৰৰ বিকাৰ, কৰ্কট ৰোগ আৰু স্নায়বিক সমস্যাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত কৰা হৈছে। ইয়াত প্লাষ্টিকও অন্তৰ্ভুক্ত থাকে যি পৰিৱেশত অদগ্ধ আৱৰ্জনা হিচাপে শেষ হয় । পৃথিৱীৰ প্ৰতিটো অনুভৱযোগ্য স্থান মাউণ্ট এভাৰেষ্টৰ উচ্চতাৰ পৰা প্ৰশান্ত মহাসাগৰৰ মাৰিয়ানা ট্ৰেঞ্চৰ তললৈ প্ৰদূষিত কৰে।
অপৰিচালিত আৱৰ্জনাবোৰৰ ভিতৰত, প্ৰায় ৪৩ শতাংশ বা ২২.২ মিটাৰ হৈছে জ্বলা নোহোৱা আৱৰ্জনাৰ প্ৰকাৰ আৰু বাকীবোৰ, প্ৰায় ২৯.৯ মিটাৰ ডাম্পচাইট বা স্থানীয়ভাৱে জ্বলাই দিয়া হয়। অধ্যয়নটোৱে চিনাক্ত কৰা এটা প্ৰৱণতা আছিল যে প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ ক্ষেত্ৰত এক উল্লেখযোগ্য গোলকীয় উত্তৰ আৰু গোলকীয় দক্ষিণ বিভাজন আছে। অধ্যয়নটোত কোৱা হৈছে, “সম্পূৰ্ণ ভিত্তিত, আমি দেখিছোঁ যে দক্ষিণ এছিয়া, চাব-চাহাৰা আফ্ৰিকা আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ দেশবোৰত প্লাষ্টিক আৱৰ্জনা নিৰ্গমন সৰ্বাধিক। দৰাচলতে, বিশ্বৰ প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ প্ৰায় ৬৯ শতাংশ (বা প্ৰতি বছৰে ৩৫.৭ মিটাৰ) ২০ খন দেশৰ পৰা আহে, যাৰ কোনোটোউচ্চ উপাৰ্জনৰ দেশ নহয় (বিশ্ব বেংকৰ মতে মুঠ ৰাষ্ট্ৰীয় উপাৰ্জন ১৩,৮৪৬ ডলাৰ বা অধিক)। এইএইচ আই চিবোৰৰ স্বত্বেও – যিবোৰ তথাকথিত গোলকীয় উত্তৰত আছে – দক্ষিণৰ দেশবোৰতকৈ প্লাষ্টিক আৱৰ্জনা উৎপাদনৰ হাৰ অধিক।
অধ্যয়নটোত কোৱা হৈছে যে এজনো এইচ আই চি-ক “শীৰ্ষ ৯০টা প্ৰদূষণকাৰীৰ ভিতৰত স্থান দিয়া হোৱা নাই, কিয়নো বেছিভাগৰ ১০০ শতাংশ সংগ্ৰহ কভাৰেজ আৰু নিয়ন্ত্ৰিত নিষ্পত্তি আছে। মুকলিভাৱে জ্বলা হৈছে বিশ্বব্যাপী দক্ষিণত প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ মুখ্য প্ৰকাৰ (চাব-চাহাৰা আফ্ৰিকাৰ বাহিৰে, য’ত অনিয়ন্ত্ৰিত আৱৰ্জনাবোৰ প্ৰদূষণ পাইৰ এক বৃহৎ অংশ আছিল) গ্লোবেল নৰ্থৰ বিপৰীতে, য’ত প্লাষ্টিক প্ৰদূষণমুখ্যতঃ অনিয়ন্ত্ৰিত আৱৰ্জনাৰে গঠিত। গৱেষকসকলে কয় যে এইটো কেৱল অপৰ্যাপ্ত বা সম্পূৰ্ণৰূপে অনুপস্থিত আৱৰ্জনা ব্যৱস্থাপনা প্ৰণালীৰ লক্ষণ আৰু ইয়াৰ বাবে ৰাজহুৱা আন্তঃগাঁথনিৰ অভাৱ। অৱশ্যে, “আমি বিশ্ব ব্যাপী দক্ষিণৰ ওপৰত দোষ, কোনো দোষ দিব নালাগে বা আমি যিকোনো প্ৰকাৰে গ্লোবেল নৰ্থত কি কৰোঁ তাৰ বিষয়ে নিজকে প্ৰশংসা কৰক,” গৱেষক কষ্টাছ ভেলিছে এছ’চিয়েটেড প্ৰেছক কয় যে মানুহৰ আৱৰ্জনা নিষ্কাশন কৰাৰ সামৰ্থ্য মুখ্যতঃ তেওঁলোকৰ চৰকাৰৰ প্ৰয়োজনীয় সেৱা প্ৰদান কৰাৰ ক্ষমতাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।
প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ ওপৰত প্ৰথম আইনীভাৱে বাধ্যতামূলক আন্তৰ্জাতিক চুক্তিৰ বাবে চুক্তি আলোচনা চলি থকাৰ বাবে এই অধ্যয়নটো আহিছে। ২০২৩ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰিৱেশ সভাই এনে এক চুক্তি বিকশিত কৰিবলৈ সন্মত হৈছিল – যিটো বিশেষজ্ঞসকলে কয় যে ২০১৫ চনত জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত পেৰিছ চুক্তিৰ পিছত আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ পাৰিপাৰ্শ্বিক চুক্তি হ’ব পাৰে – ২০২৪ চনৰ শেষলৈ। অৱশ্যে, ইয়াৰ বাবে কি প্ৰয়োজন হ’ব লাগে সেই বিষয়ে সহমত পোৱাটো কঠিন হৈ পৰিছে। এফালে জীৱাশ্ম-ইন্ধন উৎপাদক দেশ আৰু উদ্যোগ গোট আছে, যি প্লাষ্টিক প্ৰদূষণক (plastic pollution) “আৱৰ্জনা ব্যৱস্থাপনা সমস্যা” হিচাপে বিবেচনা কৰে, আৰু উৎপাদন নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে ইয়াৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিব বিচাৰে। আনহাতে ইউৰোপীয় ইউনিয়ন আৰু আফ্ৰিকাৰ দেশসমূহ আছে, যিবোৰে একক ব্যৱহাৰৰ প্লাষ্টিক পৰ্যায়ক্ৰমে বন্ধ কৰিব বিচাৰে আৰু উৎপাদন নিয়ন্ত্ৰণ প্ৰৱৰ্তন কৰিব বিচাৰে।
এই “উচ্চ উচ্চাকাংক্ষা মিত্ৰজোঁট”ত কোৱা হৈছে যে প্লাষ্টিকৰ আৱৰ্জনা উৎপাদনৰ পৰিমাণ আৰু পুনৰ্ব্যৱহাৰৰ অৰ্থনীতি আৰু জটিলতাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত প্লাষ্টিকৰ আৱৰ্জনাবোৰ একেবাৰে প্ৰদূষণ নোহোৱালৈকে “নিয়ন্ত্ৰণ” কৰাটো অসম্ভৱ। এপ্ৰিলত ছাইন্স এডভান্সছ আলোচনীত প্ৰকাশিত এক অধ্যয়নত প্লাষ্টিক উৎপাদন বৃদ্ধি আৰু প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ মাজত এক ৰৈখিক, পোনপটীয়া সম্পৰ্ক পোৱা গৈছে – অৰ্থাৎ উৎপাদন ১ শতাংশ বৃদ্ধিৰ ফলত প্ৰদূষণ ১ শতাংশ মুকলি হয়। (উইন কাউগাৰ এট আল, “প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ বাবে বিশ্বব্যাপী উৎপাদকৰ দায়িত্ব”, ২০২৪)। সমালোচকসকলে কয় যে শেহতীয়া গৱেষণাই প্লাষ্টিকক “আৱৰ্জনা ব্যৱস্থাপনা সমস্যা” আখ্যান হিচাপে অভিনয় কৰিছে।
শূন্য আৱৰ্জনা আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক ন্যায়ৰ পদক্ষেপৰ ওপৰত কাম কৰা ওকালতি সংগঠনসমূহৰ এক বিশ্বব্যাপী নেটৱৰ্ক জিএআইএ-ৰ বিজ্ঞান আৰু নীতিৰ জ্যেষ্ঠ সঞ্চালক নীল টাংৰীয়ে এপিক কয়, “ই আমাক ওপৰৰ ফালে মনোযোগ হেৰুৱাই দিয়াৰ আশংকা কৰে আৰু কয়, এতিয়া আমি আৱৰ্জনাবোৰ ভালদৰে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব লাগিব। লক্ষণীয়ভাৱে, প্লাষ্টিক উদ্যোগ গোটে অধ্যয়নটোৰ প্ৰশংসা কৰিছে। আন্তৰ্জাতিক ৰাসায়নিক সংস্থাৰ সম্পাদক ক্ৰিছ জাহনে এক বিবৃতিত কয়, “এই অধ্যয়নটোৱে এইটো সূচায় যে সংগ্ৰহ নকৰা আৰু অপৰিচালিত প্লাষ্টিক আৱৰ্জনা হৈছে প্লাষ্টিক প্ৰদূষণত সৰ্বাধিক অৱদানকাৰী।
Published by: Jebin Sultana