মঙলবাৰে নিশা দুই বজাত দিল্লী-এনচিআৰত হোৱা ভূমিকম্পই সকলোকে আতংকিত কৰি তুলিছিল। কেৱল এয়াই নহয়, উত্তৰ প্ৰদেশৰ ৰাজধানী লক্ষ্ণৌ আৰু পঞ্জাৱ-হাৰিয়ানাৰ একাংশ অঞ্চলতো ভূমিকম্পৰ কম্পন অনুভৱ কৰিছে মানুহে। ৬.৩ ৰিখটাৰ স্কেলৰ এই ভূমিকম্পই গোটেই ৰাতি মানুহক ভয় খুৱাই ৰাখিছিল।
ভূমিকম্পৰ কাৰণ ?
আচলতে পৃথিৱীৰ ভিতৰত ৭ টা প্লেটলেট থাকে। এই প্লেটলেটবোৰ অহৰহ গতিশীল হৈ থাকে। প্লেটলেটৰ সংঘৰ্ষ হোৱা ঠাইখনক ফল্ট লাইন বোলা হয়। সংঘৰ্ষৰ ফলত প্লেটৰ চুকবোৰ ঘূৰি যায়। কেৱল এয়াই নহয়, অত্যধিক চাপৰ বাবে এই প্লেটলেটবোৰো ভাঙিবলৈ আৰম্ভ কৰে। প্লেটলেট ভাঙি যোৱাৰ ফলত উৎপন্ন হোৱা শক্তি শেষ হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে। এই অশান্তিৰ বাবেই ভূমিকম্পৰ সৃষ্টি হয়।
সঘনাই ভূমিকম্প হোৱাটো অধিক বিপদৰ লক্ষণ নেকি?
সঘনাই হোৱা ভূমিকম্পই কিবা বিপদৰ ইংগিত দিয়ে নেকি? বিশেষজ্ঞসকলে এই আশংকা নুই নকৰে। বিশেষজ্ঞসকলে লগতে কয় যে দিল্লীৰ বাবে আটাইতকৈ ডাঙৰ ভাবুকি হিমালয় অঞ্চলৰ বেল্টৰ পৰা আহে। ৰাষ্ট্ৰীয় ভূমিকম্পবিজ্ঞান কেন্দ্ৰ (এন চি এছ)ৰ তথ্য অনুসৰি দিল্লীত বৃহৎ ভূমিকম্পৰ আশংকা কম যদিও ইয়াক সম্পূৰ্ণৰূপে নুই কৰিব নোৱাৰি।
ভূমিকম্পৰ বিষয়ে কিছু অধ্যয়নত এনে সৰু সৰু ভূমিকম্পৰ কম্পনবোৰ ডাঙৰ ডাঙৰ ভূমিকম্পৰ শব্দ বুলি দাবী কৰা হৈছে। আমেৰিকাৰ লছ আলামোছ নেশ্যনেল লেবৰেটৰীৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি যোৱা বছৰ কেলিফৰ্ণিয়াতো ৪.০ মাত্ৰাৰ কম্পনৰ পূৰ্বে কিছুমান অনুৰূপ মৃদু কম্পন অনুভৱ কৰা হৈছিল। ২০০৮ আৰু ২০১৭ চনত দক্ষিণ কেলিফৰ্ণিয়াত ৪.০ মাত্ৰাতকৈ অধিক কম্পন অনুভৱ কৰা হৈছিল। ইয়াৰে ৭২ শতাংশ সময়ত এই ভূমিকম্পৰ আগতে মৃদু কম্পন অনুভৱ কৰা হৈছিল।
বিভিন্ন সংস্থাৰ পৰা পোৱা বৈজ্ঞানিক তথ্যৰ ভিত্তিত সমগ্ৰ ভাৰতবৰ্ষক চাৰিটা ভূমিকম্পীয় অঞ্চলত বিভক্ত কৰিছে ভাৰতীয় মান ব্যুৰোৱে। ইয়াত আটাইতকৈ বিপজ্জনক হৈছে ৫ নং জ’ন। বিজ্ঞানীসকলৰ মতে এই অঞ্চলত ৰিখটাৰ স্কেলৰ ৯ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্প হ’ব পাৰে। ভাৰতৰ কোনটো অঞ্চল কোনটো জ’নত অৱস্থিত জানি লওক। ৫ নং জ’নত সমগ্ৰ উত্তৰ-পূব ভাৰত, জম্মু-কাশ্মীৰৰ কিছু অংশ, হিমাচল প্ৰদেশ, উত্তৰাখণ্ড, গুজৰাটৰ ৰাণ অফ ক’চ, উত্তৰ বিহাৰৰ কিছু অংশ আৰু আন্দামান আৰু নিকোবৰ দ্বীপপুঞ্জ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। এই অঞ্চলত সঘনাই ভূমিকম্প সংঘটিত হয়।
জ’ন-৪ত জম্মু-কাশ্মীৰ আৰু হিমাচল প্ৰদেশৰ বাকী অংশ, দিল্লী, ছিকিম, উত্তৰ প্ৰদেশৰ উত্তৰ অংশ, সিন্ধু-গংগা অৱবাহিকা, বিহাৰ আৰু পশ্চিম বংগ, গুজৰাটৰ কিছু অংশ আৰু পশ্চিম উপকূলৰ লগতে ৰাজস্থানৰ কিছু অংশ মহাৰাষ্ট্ৰৰ কিছু অংশ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
মণ্ডল-৩ত কেৰেলা, গোৱা, লক্ষদ্বীপ দ্বীপপুঞ্জ, উত্তৰ প্ৰদেশৰ বাকী অংশ, গুজৰাট আৰু পশ্চিম বংগ, পঞ্জাৱৰ কিছু অংশ, ৰাজস্থান, মধ্যপ্ৰদেশ, বিহাৰ, ঝাৰখণ্ড, ছত্তীশগড়, মহাৰাষ্ট্ৰ, ওড়িশা, অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ, তামিলনাডু আৰু কৰ্ণাটক অন্তৰ্ভুক্ত ভূমিকম্পৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা কম সক্ৰিয় অঞ্চল। ইয়াক কম বিপৰ্যয়জনক বিপদজনক অঞ্চল হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হৈছে। জ’ন-২ত দেশৰ বাকী অংশ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।