বিশ্ব নাট্য দিৱস(World Theater Day) প্ৰতি বছৰে ২৭ মাৰ্চত পালন কৰা হয় আৰু এই দিনটোৱে নাটক আৰু থিয়েটাৰৰ শিল্পক বিশ্বব্যাপী উদযাপন কৰাৰ এক অনন্য সুযোগ প্ৰদান কৰে। ১৯৬১ চনত আন্তৰ্জাতিক থিয়েটাৰ ইনষ্টিটিউটে (International Theatre Institute-ITI) প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই দিৱসৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল, আৰু তেতিয়াৰ পৰাই এই দিনটে বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত নাটকৰ সৈতে জড়িত শিল্পী তথা নাট্যপ্ৰেমীসকলৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিন হৈ পৰিছে। এই দিনটোৰ মূল উদ্দেশ্য হৈছে নাটকৰ মাধ্যমেৰে মানৱ সমাজৰ সংস্কৃতি, ঐতিহ্য, আৱেগ আৰু সমসাময়িক বিষয়সমূহৰ প্ৰতিফলন ঘটোৱাৰ লগতে এই শিল্পৰ সামাজিক, শৈক্ষিক আৰু সাংস্কৃতিক গুৰুত্বৰ ওপৰত জোৰ দিয়া। নাটক এনে এক মাধ্যম যিয়ে কেৱল মনোৰঞ্জনৰ উৎস হিচাপে কাম নকৰে, বৰঞ্চ ই সমাজৰ এক দাপোন হিচাপে কাম কৰে, য’ত জীৱনৰ সুখ-দুখ, সংঘাত, আশা আৰু সংগ্ৰামৰ কাহিনীসমূহ জীৱন্ত হৈ উঠে। বিশ্ব নাট্য দিৱসৰ তাৎপৰ্য কেৱল এই শিল্পৰ প্ৰতি সন্মান জনোৱাত সীমাবদ্ধ নহয়, বৰঞ্চ ইয়াৰ জৰিয়তে বিশ্বৰ বিভিন্ন জাতি-জনগোষ্ঠীৰ মাজত পাৰস্পৰিক বুজাপৰা, শান্তি আৰু একতাৰ বাৰ্তা প্ৰচাৰ কৰাও এটা মুখ্য লক্ষ্য। এই দিনটোৱে আমাক সোঁৱৰাই দিয়ে যে নাটকৰ শক্তি অপৰিসীম-ই মানুহৰ মনত প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, সমাজত পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে আৰু সংস্কৃতিৰ সংৰক্ষণত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিব পাৰে।
নাটকৰ ইতিহাস অতি প্ৰাচীন। প্ৰাচীন গ্ৰীচত নাটকৰ উৎপত্তি হৈছিল ধৰ্মীয় উৎসৱৰ অংশ হিচাপে, য’ত দেৱতা ডাইঅ’নিছাছৰ সন্মানত গীত-নৃত্যৰ সৈতে নাটকীয় প্ৰদৰ্শনীৰ আয়োজন কৰা হৈছিল। গ্ৰীক নাট্যকাৰসকলৰ ভিতৰত এছকাইলাছ, ছফ’ক্লিছ আৰু ইউৰিপিডিছৰ নাটকসমূহে মানৱ জীৱনৰ গভীৰ দাৰ্শনিক আৰু নৈতিক প্ৰশ্নসমূহ উত্থাপন কৰিছিল। এছকাইলাছৰ “অৰেষ্টিয়া”ত পৰিয়াল, প্ৰতিশোধ আৰু ন্যায়ৰ ধাৰণাৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হৈছে, আনহাতে ছফ’ক্লিছৰ “ইডিপাছ ৰেক্স”ত ভাগ্য আৰু মানৱ সংকল্পৰ সংঘাতৰ এক হৃদয়স্পৰ্শী চিত্ৰণ পোৱা যায়। ইউৰিপিডিছৰ নাটকত আৱেগৰ তীব্ৰতা আৰু মানৱ চৰিত্ৰৰ জটিলতা অতি সুন্দৰভাৱে ফুটি উঠিছিল। এই নাটকসমূহ কেৱল কৰুণৰসাত্মক (Tragedy) আৰু হাস্যৰসাত্মক (Comedy) ধাৰাৰ শ্ৰেষ্ঠ উদাহৰণ হিচাপেই গণ্য নহয়, বৰঞ্চ ইয়াৰ মাধ্যমেৰে সমাজৰ প্ৰতি এক গভীৰ দায়বদ্ধতাও প্ৰকাশ পাইছিল। গ্ৰীক নাটকৰ পৰম্পৰাই পশ্চিমীয়া সাহিত্য আৰু থিয়েটাৰৰ ভিত্তি স্থাপন কৰিছিল, যি পিছলৈ ৰোমান সভ্যতাৰ জৰিয়তে আৰু বিস্তৃত হৈছিল।
ভাৰততো নাটকৰ এক সমৃদ্ধ আৰু প্ৰাচীন পৰম্পৰা আছে। সংস্কৃত নাটকৰ সোণালী যুগত কালিদাস, ভাস, শূদ্ৰক আদি নাট্যকাৰসকলে এই শিল্পক এক নতুন উচ্চতালৈ লৈ গৈছিল। কালিদাসৰ “অভিজ্ঞান শকুন্তলম” এটা অমৰ সৃষ্টি, য’ত প্ৰেম, বিচ্ছেদ আৰু পুনৰ্মিলনৰ এক সুন্দৰ কাহিনীৰ সৈতে প্ৰকৃতিৰ সৌন্দৰ্য আৰু মানৱ আৱেগৰ গভীৰতা প্ৰকাশ পাইছে। ভাসৰ “স্বপ্নবাসৱদত্তম”ত ৰাজনৈতিক চক্ৰান্ত আৰু প্ৰেমৰ সংঘাতৰ এক জটিল কাহিনী উপস্থাপন কৰা হৈছে। শূদ্ৰকৰ “মৃচ্ছকটিকম”ত সমাজৰ নিম্ন আৰু উচ্চ শ্ৰেণীৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ এক বাস্তৱধৰ্মী চিত্ৰণ পোৱা যায়। এই নাটকসমূহৰ মাধ্যমেৰে কেৱল কাহিনী কোৱাৰ উদ্দেশ্যই নাছিল, বৰঞ্চ সমাজৰ নৈতিক মূল্যবোধ, ধৰ্মীয় বিশ্বাস আৰু জীৱন দৰ্শনকো প্ৰতিফলিত কৰা হৈছিল। ভাৰতীয় নাটকৰ এই পৰম্পৰা ভৰতমুনিৰ “নাট্যশাস্ত্ৰ”ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হৈছিল, য’ত নাটকৰ সৌন্দৰ্যতত্ত্ব আৰু প্ৰদৰ্শনৰ নিয়মসমূহ বিশদভাৱে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। এই ইতিহাসৰ পৰাই স্পষ্ট হয় যে নাটক কেৱল এটা সময় বা স্থানৰ বাবে সীমিত নহয়, বৰঞ্চ ই যুগে যুগে মানৱতাৰ সৈতে জড়িত হৈ আছে। বিশ্ব নাট্য দিৱসে এই দীৰ্ঘ ইতিহাসক স্মৰণ কৰি ইয়াৰ বৰ্তমান আৰু ভৱিষ্যতৰ প্ৰাসংগিকতাৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰে।
বিশ্ব নাট্য দিৱসৰ এটা অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হৈছে ইয়াৰ সাৰ্বজনীনতা। নাটক এনে এক শিল্প যিয়ে ভাষা, সংস্কৃতি বা ভৌগোলিক সীমাৰ বাধা অতিক্ৰম কৰি সকলোকে একত্ৰিত কৰিব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, উইলিয়াম শ্বেক্সপীয়েৰৰ নাটকসমূহ আজিও বিশ্বৰ বিভিন্ন ভাষাত মঞ্চস্থ কৰা হয় আৰু প্ৰতিটো সংস্কৃতিয়ে নিজৰ প্ৰেক্ষাপটত ইয়াক গ্ৰহণ কৰে। “হেমলেট”ত মানৱ মনৰ অস্থিৰতা আৰু সিদ্ধান্ত লোৱাৰ জটিলতাৰ যি চিত্ৰণ পোৱা যায়, সেয়া যিকোনো সংস্কৃতিৰ মানুহৰ বাবে প্ৰাসংগিক। “মেকবেথ”ত ক্ষমতাৰ লোভ আৰু ইয়াৰ ধ্বংসাত্মক পৰিণতিৰ কাহিনী সাৰ্বজনীনভাৱে মানুহৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰে। “ৰোমিঅ’ এণ্ড জুলিয়েট”ত প্ৰেমৰ তীব্ৰতা আৰু সমাজৰ বাধাৰ সংঘাতৰ যি কাহিনী উপস্থাপন কৰা হৈছে, সেয়া বিশ্বৰ সকলো প্ৰেমিকৰ জীৱনৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰে। শ্বেক্সপীয়েৰৰ এই নাটকসমূহৰ সাৰ্বজনীন আবেদনৰ জৰিয়তে বিশ্বৰ মানুহে নিজৰ জীৱনৰ সৈতে সংযোগ স্থাপন কৰিব পাৰে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই সাৰ্বজনীনতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয় আৰু বিভিন্ন দেশৰ শিল্পীসকলে একেলগে মিলি নাটকৰ মাধ্যমেৰে নিজৰ সংস্কৃতি, অভিজ্ঞতা আৰু দৃষ্টিভংগীৰ আদান-প্ৰদান কৰে। এই আদান-প্ৰদানৰ জৰিয়তে বিশ্বৰ মানুহৰ মাজত পাৰস্পৰিক শ্ৰদ্ধা আৰু সহানুভূতিৰ ভাৱ জন্ম লয়, যি শান্তি আৰু সম্প্ৰীতিৰ প্ৰতিষ্ঠাত সহায়ক হয়।
নাটকৰ শৈক্ষিক গুৰুত্বও অতি উল্লেখযোগ্য। ই শিশু আৰু যুৱক-যুৱতীসকলৰ সৃজনশীলতা, কল্পনাশক্তি আৰু সমালোচনাত্মক চিন্তাধাৰাৰ বিকাশত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। স্কুল-কলেজত নাটকৰ প্ৰশিক্ষণৰ জৰিয়তে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে নিজৰ আৱেগ প্ৰকাশ কৰিবলৈ শিকে, দলীয় কামৰ গুৰুত্ব বুজি পায় আৰু আত্মবিশ্বাস গঢ়ি তোলে। উদাহৰণস্বৰূপে, এখন নাটকৰ প্ৰস্তুতিৰ সময়ত ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে কেৱল অভিনয়ৰ কৌশল শিকাই নহয়, পাঠ্যৰ গভীৰ অৰ্থ বিশ্লেষণ কৰি চৰিত্ৰৰ মানসিকতা বুজিবলৈও শিকে। এই প্ৰক্ৰিয়াত তেওঁলোকৰ সহানুভূতিৰ ভাব বাঢ়ে আৰু তেওঁলোকে জীৱনৰ বিভিন্ন দৃষ্টিকোণৰ পৰা চিন্তা কৰিবলৈ শিকে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই শৈক্ষিক দিশটো বিশেষভাৱে উজ্জ্বল কৰি তোলা হয়। পৃথিৱীৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত এই দিনটোত শিক্ষা প্ৰতিষ্ঠানসমূহত নাটকৰ কৰ্মশালা, প্ৰদৰ্শনী আৰু আলোচনাৰ আয়োজন কৰা হয়। এই কাৰ্যসূচীসমূহৰ জৰিয়তে নতুন প্ৰজন্মৰ মাজত নাটকৰ প্ৰতি আগ্ৰহ জগাই তুলি ইয়াক জীয়াই ৰাখাৰ প্ৰয়াস কৰা হয়। নাটকে শিক্ষাৰ এক সৃজনশীল মাধ্যম হিচাপে কাম কৰে, যিয়ে পঢ়াশুনাৰ পাঠ্যপুথিৰ বাহিৰলৈ গৈ জীৱনৰ ব্যৱহাৰিক দিশসমূহ শিকোৱাত সহায় কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, ইতিহাসৰ কোনো ঘটনাক নাটকৰ জৰিয়তে প্ৰকাশ কৰিলে ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে সেই ঘটনাৰ সৈতে আৱেগিকভাৱে সংযোগ স্থাপন কৰিব পাৰে আৰু ইয়াক গভীৰভাৱে বুজিব পাৰে।
নাটকৰ সামাজিক তাৎপৰ্যও আলোচনাৰ যোগ্য। ই সমাজৰ বিভিন্ন সমস্যা যেনে দাৰিদ্ৰ্য, লিংগ বৈষম্য, যুদ্ধ, পৰিৱেশ ধ্বংস আদিৰ প্ৰতি সজাগতা সৃষ্টি কৰাত গু៰ৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। জাৰ্মান নাট্যকাৰ বেৰ্টল্ট ব্ৰেশ্বটৰ “মাদাৰ কাৰেজ এণ্ড হাৰ চিলড্ৰেন” নাটকত যুদ্ধৰ ভয়াৱহতা আৰু ইয়াৰ সামাজিক প্ৰভাৱৰ কথা অতি শক্তিশালীভাৱে উত্থাপন কৰা হৈছে। ব্ৰেশ্বটৰ এই নাটকে দৰ্শকক যুদ্ধৰ অৰ্থহীনতাৰ বিষয়ে চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য কৰে আৰু সমাজৰ সেই সকলোৰ প্ৰতি সমালোচনা কৰে যিসকলে যুদ্ধৰ পৰা লাভৱান হয়। একেদৰে, নৰৱেৰ নাট্যকাৰ হেনৰিক ইবচেনৰ “এ ডলছ হাউছ” নাটকত নাৰীৰ স্বাধীনতা আৰু পিতৃতান্ত্ৰিক সমাজৰ শোষণৰ বিষয়ে এক তীব্ৰ সমালোচনা প্ৰকাশ পাইছে। এই নাটকৰ নাৰী চৰিত্ৰ ন’ৰাৰ স্বাধীনতাৰ সন্ধানত ঘৰ এৰি যোৱাৰ সিদ্ধান্তই সমাজত এক নতুন বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিছিল। এই ধৰণৰ নাটকসমূহে দৰ্শকক কেৱল মনোৰঞ্জন নিদিয়ে, বৰঞ্চ তেওঁলোকক সমাজৰ বাস্তৱতাৰ সন্মুখীন হ’বলৈ বাধ্য কৰে আৰু চিন্তা-চৰ্চাৰ সুযোগ দিয়ে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এনে নাটকৰ প্ৰদৰ্শনৰ জৰিয়তে সমাজৰ সংবেদনশীল বিষয়সমূহৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হয় আৰু মানুহৰ মাজত সচেতনতা বৃদ্ধিৰ চেষ্টা কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ বিষয়ে সজাগতা বঢ়াবলৈ নাটকৰ মঞ্চায়ন কৰিলে দৰ্শকৰ মাজত এই সমস্যাৰ গুৰুত্ব সহজে বুজি পোৱা যায়।
নাটকৰ আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হৈছে ইয়াৰ নিৰাময়কৰণ ক্ষমতা। আধুনিক সময়ত “ড্ৰামা থেৰাপি” নামৰ এক পদ্ধতিৰ জৰিয়তে নাটকক মানসিক স্বাস্থ্যৰ উন্নতিৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এই পদ্ধতিত মানুহে নাটকৰ জৰিয়তে নিজৰ অভিজ্ঞতা, আঘাত আৰু আৱেগক প্ৰকাশ কৰি মানসিক শান্তি লাভ কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, যুদ্ধৰ শিকাৰ হোৱা মানুহে নাটকৰ মাধ্যমেৰে নিজৰ যন্ত্ৰণা প্ৰকাশ কৰি মানসিকভাৱে সুস্থ হ’বলৈ চেষ্টা কৰিব পাৰে। এই পদ্ধতি শিশুৰ ক্ষেত্ৰতো বিশেষভাৱে ফলপ্ৰসূ, যিসকলে প্ৰায়ে নিজৰ ভয় বা দুখৰ কথা স্পষ্টভাৱে ক’ব নোৱাৰে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই দিশটোৰ ওপৰতো গুৰুত্ব দিয়া হয় আৰু নাটকৰ এই ইতিবাচক প্ৰভাৱৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হয়। এই দিনটোত বিভিন্ন সংস্থাই ড্ৰামা থেৰাপিৰ কৰ্মশালাৰ আয়োজন কৰে, য’ত মানুহে নাটকৰ জৰিয়তে নিজৰ মানসিক সমস্যাৰ সমাধান বিচাৰিবলৈ শিকে।
বিশ্ব নাট্য দিৱসৰ উদযাপনত প্ৰতি বছৰে এগৰাকী বিশিষ্ট নাট্য ব্যক্তিত্বই এটা বাৰ্তা প্ৰকাশ কৰে, য’ত নাটকৰ গুৰুত্ব আৰু ইয়াৰ ভূমিকাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা হয়। এই বাৰ্তা বিশ্বৰ বিভিন্ন ভাষাত অনুবাদ কৰি প্ৰচাৰ কৰা হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, ২০২৩ চনত কিউবাৰ নাট্যকাৰ কাৰ্লছ চেলড্ৰানে এনে এটা বাৰ্তা প্ৰকাশ কৰিছিল, য’ত তেওঁ নাটকৰ সামাজিক দায়বদ্ধতা আৰু শান্তিৰ বাৰ্তা প্ৰচাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিছিল। এই বাৰ্তাৰ জৰিয়তে বিশ্বৰ নাটক শিল্পীসকলৰ মাজত একতাৰ ভাৱ জন্ম লয়। ইয়াৰ উপৰিও এই দিনটোত নাটকৰ প্ৰদৰ্শন, কৰ্মশালা, সেমিনাৰ আৰু আলোচনাৰ আয়োজন কৰা হয়। এই কাৰ্যসূচীসমূহৰ জৰিয়তে নাটকৰ শিল্পীসকলৰ প্ৰতিভাক সন্মান জনোৱাৰ লগতে নতুন শিল্পীসকলক উৎসাহিত কৰা হয়। বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশত এই দিনটোত স্থানীয় সংস্কৃতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি নাটকৰ প্ৰদৰ্শন কৰা হয়, যাৰ ফলত স্থানীয় আৰু আন্তৰ্জাতিক শিল্পৰ মাজত এক সেতুবন্ধনৰ সৃষ্টি হয়।
অসমৰ প্ৰেক্ষাপটত বিশ্ব নাট্য দিৱসৰ তাৎপৰ্যও অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ। অসমত অপেছাদাৰী আৰু ভ্ৰাম্যমাণ থিয়েটাৰৰ এক সমৃদ্ধ পৰম্পৰা আছে, যিয়ে গ্ৰাম্য জনজীৱনৰ সৈতে নাটকৰ গভীৰ সম্পৰ্ক গঢ়ি তুলিছে। এই নাটকসমূহে অসমীয়া সংস্কৃতি আৰু সমাজৰ বিভিন্ন দিশ প্ৰতিফলিত কৰে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই পৰম্পৰাক স্মৰণ কৰা হয় আৰু অসমীয়া নাটকৰ উন্নতিৰ বাবে নতুন পদক্ষেপৰ কথা ভাৱা হয়। অসমত এই দিনটোত বিভিন্ন স্থানত নাটকৰ প্ৰদৰ্শন আৰু আলোচনাৰ আয়োজন কৰা হয়, য’ত স্থানীয় শিল্পীসকলে নিজৰ প্ৰতিভা প্ৰকাশৰ সুযোগ পায়।
নাটকৰ আধুনিক ৰূপৰ কথা ক’লে, বিংশ আৰু একবিংশ শতিকাত নাটকে নতুন নতুন পৰীক্ষা-নিৰীক্ষাৰ মাজেৰে গৈছে। আধুনিক নাট্যকাৰসকলে পৰম্পৰাগত নাটকৰ গঠন ভাঙি নতুন শৈলীৰ সৃষ্টি কৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ছেমুৱেল বেকেটৰ “ৱেইটিং ফৰ গডট” নাটকত জীৱনৰ অৰ্থহীনতা আৰু অপেক্ষাৰ এক অদ্ভুত চিত্ৰণ পোৱা যায়। এই নাটকত পৰম্পৰাগত কাহিনীৰ গঠন নাথাকে, বৰঞ্চ ই দৰ্শকক জীৱনৰ দাৰ্শনিক প্ৰশ্নৰ সন্মুখীন হ’বলৈ বাধ্য কৰে। একেদৰে, ভাৰতত বাদল সৰকাৰৰ “এৱম ইন্দ্ৰজিৎ” নাটকে আধুনিক মানুষৰ পৰিচয়ৰ সংকট আৰু জীৱনৰ একঘেয়ামীৰ বিষয়ে এক গভীৰ বিশ্লেষণ প্ৰকাশ কৰে। এই আধুনিক নাটকসমূহে প্ৰমাণ কৰে যে নাটক এটা জীৱন্ত শিল্প, যি সময়ৰ সৈতে সলনি হয় আৰু নতুন প্ৰজন্মৰ চিন্তা-চৰ্চাৰ সৈতে খাপ খাই চলে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই আধুনিক নাটকৰ প্ৰদৰ্শনৰ জৰিয়তে শিল্পটোৰ গতিশীলতা আৰু প্ৰাসংগিকতাক উজ্জ্বল কৰি তোলা হয়।
নাটকৰ আন এটা দিশ হৈছে ইয়াৰ সাংস্কৃতিক সংৰক্ষণৰ ক্ষমতা। বিশ্বৰ বিভিন্ন জাতি-জনগোষ্ঠীয়ে নাটকৰ মাধ্যমেৰে নিজৰ ঐতিহ্য, লোককথা আৰু পৰম্পৰাক জীয়াই ৰাখিছে। উদাহৰণস্বৰূপে, আফ্ৰিকাৰ বিভিন্ন জনজাতিৰ মৌখিক কাহিনীসমূহ নাটকৰ জৰিয়তে প্ৰজন্মৰ পৰা প্ৰজন্মলৈ হস্তান্তৰিত হৈ আহিছে। অসমৰ “ভাওনা”ৰ দৰে পৰম্পৰাগত নাট্যৰূপে স্থানীয় সংস্কৃতি আৰু ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ সংৰক্ষণত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি আহিছে। “ভাওনা” অসমৰ এক অনন্য নাট্যশৈলী, যিটো মহাপুৰুষ শংকৰদেৱৰ দ্বাৰা প্ৰৱৰ্তিত হৈছিল। ইয়াত সংগীত, নৃত্য আৰু অভিনয়ৰ সংমিশ্ৰণেৰে বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ কাহিনীসমূহ জনসাধাৰণৰ আগত উপস্থাপন কৰা হয়। এই নাটকসমূহে কেৱল ধৰ্মীয় শিক্ষা প্ৰদান কৰাই নহয়, অসমীয়া ভাষা, সংগীত আৰু লোকপৰম্পৰাৰ সংৰক্ষণতো সহায় কৰিছে। পৰম্পৰাগত নাটকসমূহে স্থানীয় সংস্কৃতিৰ এক জীৱন্ত দলিল হিচাপে কাম কৰে আৰু আধুনিকতাৰ দ্ৰুত প্ৰভাৱৰ মাজতো নিজৰ অস্তিত্ব বজাই ৰাখিছে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এনে পৰম্পৰাগত নাটকৰ প্ৰদৰ্শনৰ জৰিয়তে সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ সংৰক্ষণৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হয়। এই দিনটোত বিভিন্ন দেশৰ স্থানীয় নাট্যশৈলীৰ প্ৰদৰ্শনৰ আয়োজন কৰা হয়, যাৰ ফলত বিশ্বৰ মানুহে একেৰাহে বিভিন্ন সংস্কৃতিৰ সৌন্দৰ্য উপভোগ কৰিব পাৰে আৰু ইয়াৰ মূল্য বুজি পায়।
নাটকৰ আন এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ হৈছে ইয়াৰ অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱ। থিয়েটাৰ শিল্পই বিশ্বৰ বিভিন্ন দেশত হাজাৰ হাজাৰ মানুহৰ জীৱিকাৰ উৎস হিচাপে কাম কৰে। অভিনেতা, নিৰ্দেশক, লেখক, মঞ্চ সজ্জাকাৰী, পোহৰ আৰু শব্দৰ কাৰিকৰ আদিৰ বাবে নাটক এটা জীৱনৰ অংশ। উদাহৰণস্বৰূপে, লণ্ডনৰ ৱেষ্ট এণ্ড বা নিউয়ৰ্কৰ ব্ৰডৱেৰ দৰে থিয়েটাৰ জগতৰ প্ৰসিদ্ধ কেন্দ্ৰসমূহে প্ৰতি বছৰে লাখ লাখ দৰ্শকক আকৰ্ষণ কৰে আৰু স্থানীয় অৰ্থনীতিত ডাঙৰ অৱদান আগবঢ়ায়। একেদৰে, ভাৰতৰ মুম্বাইত মৰাঠী আৰু হিন্দী নাটকৰ এক সমৃদ্ধ বজাৰ আছে, যিয়ে শিল্পীসকলৰ লগতে স্থানীয় ব্যৱসায়ীসকলৰ বাবেও উপাৰ্জনৰ সুযোগ সৃষ্টি কৰে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই অৰ্থনৈতিক দিশটোৰ ওপৰতো গুৰুত্ব দিয়া হয় আৰু নাটকৰ শিল্পীসকলৰ জীৱন-জীৱিকাৰ উন্নতিৰ বাবে নীতি গ্ৰহণৰ কথা ভাৱা হয়। এই দিনটোত বিভিন্ন সংস্থাই নাটকৰ প্ৰদৰ্শনৰ জৰিয়তে ধন সংগ্ৰহ কৰে, যি পিছলৈ শিল্পীসকলৰ কল্যাণৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
নাটকৰ বৈচিত্ৰ্যও বিশ্ব নাট্য দিৱসৰ এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। বিশ্বৰ প্ৰতিটো প্ৰান্তত নাটকৰ ৰূপ আৰু প্ৰকাশভংগী বেলেগ বেলেগ। যেনে, জাপানৰ “নোহ” আৰু “কাবুকি” নাটকত পৰম্পৰাগত মুখা আৰু অঙ্গভংগীৰ জৰিয়তে গভীৰ আৱেগ প্ৰকাশ কৰা হয়। “নোহ” নাটকত সাধাৰণতে ধীৰ গতিৰ গতিবিধি আৰু প্ৰতীকী অভিনয়ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়, আনহাতে “কাবুকি”ত উজ্জ্বল ৰং আৰু নাটকীয় প্ৰকাশৰ জৰিয়তে দৰ্শকক মুগ্ধ কৰা হয়। একেদৰে, ইটালীৰ “কমেডিয়া ডেল আৰ্টে”ত হাস্যৰস আৰু ইম্প্ৰ’ভাইজেশ্যনৰ এক অনন্য মিশ্ৰণ দেখা যায়। এই বৈচিত্ৰ্যই নাটকক এক সাৰ্বজনীন শিল্প হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই বৈচিত্ৰ্যক উদযাপন কৰা হয় আৰু বিভিন্ন শৈলীৰ নাটকৰ প্ৰদৰ্শনৰ জৰিয়তে শিল্পটোৰ সমৃদ্ধিৰ পৰিচয় দিয়া হয়। এই বৈচিত্ৰ্যৰ মাজতো নাটকৰ মূল উদ্দেশ্য—মানৱ আৱেগ আৰু অভিজ্ঞতাৰ প্ৰকাশ—একেই থাকে, যিয়ে ইয়াক সকলোৰে বাবে গ্ৰহণযোগ্য কৰি তোলে।
নাটকৰ প্ৰযুক্তিগত দিশও আধুনিক সময়ত অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে। আজিৰ যুগত থিয়েটাৰত আধুনিক প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰে নাটকৰ প্ৰকাশভংগীক নতুন মাত্ৰা দিছে। পোহৰ, শব্দ, প্ৰজেকশ্যন আৰু ডিজিটেল প্ৰভাৱৰ জৰিয়তে নাটকৰ দৃশ্যসমূহক অধিক জীৱন্ত আৰু প্ৰভাৱশালী কৰি তুলিব পৰা গৈছে। এই প্ৰযুক্তিগত উন্নতিয়ে নাটকক আধুনিক প্ৰজন্মৰ কাষ চাপিবলৈ সহায় কৰিছে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই প্ৰযুক্তিগত উন্নতিৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হয় আৰু নাটকৰ ভৱিষ্যতৰ সম্ভাৱনাৰ বিষয়ে চিন্তা-চৰ্চা কৰা হয়। একে সময়তে, পৰম্পৰাগত নাটকৰ সৌন্দৰ্যকো জীয়াই ৰাখাৰ বাবে প্ৰয়াস কৰা হয়, যাতে প্ৰযুক্তি আৰু পৰম্পৰাৰ মাজত এক সুস্থিৰ সমন্বয় গঢ়ি উঠে।
নাটকৰ সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ ক্ষমতাও অতি উল্লেখযোগ্য। ইতিহাসত বহুবাৰ নাটকে সমাজত বিপ্লৱী পৰিৱৰ্তন আনিবলৈ সহায় কৰিছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামৰ সময়ত নাটক জাতীয়তাবাদী ভাৱ জগাই তুলিবলৈ এক শক্তিশালী মাধ্যম হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। ইপিটিএ (Indian People’s Theatre Association)ৰ দৰে সংগঠনে নাটকৰ জৰিয়তে গ্ৰাম্য জনতাৰ মাজত স্বাধীনতাৰ বাৰ্তা প্ৰচাৰ কৰিছিল। একেদৰে, দক্ষিণ আফ্ৰিকাত বৰ্ণবৈষম্যৰ বিৰুদ্ধে সংগ্ৰামৰ সময়ত নাটকৰ জৰিয়তে সচেতনতা বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই ঐতিহাসিক ভূমিকাৰ কথা স্মৰণ কৰা হয় আৰু নাটকৰ জৰিয়তে আজিৰ সমাজৰ সমস্যা সমাধানৰ উপায় বিচৰা হয়।
উপসংহাৰত ক’ব পাৰি যে বিশ্ব নাট্য দিৱস কেৱল এটা উৎসৱ নহয়, বৰঞ্চ ই এটা মাধ্যম যাৰ জৰিয়তে নাটকৰ শক্তি আৰু সম্ভাৱনাক পুনৰ স্মৰণ কৰা হয়। ই মানৱতাৰ সৈতে জড়িত এটা শিল্পক জীয়াই ৰাখে আৰু ভৱিষ্যতৰ বাবে ইয়াক প্ৰাসংগিক কৰি তোলে। নাটকৰ জৰিয়তে আমি আমাৰ অতীতক বুজি পাওঁ, বৰ্তমানক বিশ্লেষণ কৰোঁ আৰু ভৱিষ্যতৰ পথ প্ৰশস্ত কৰোঁ। ইয়াৰ সাৰ্বজনীনতা, শৈক্ষিক মূল্য, সামাজিক তাৎপৰ্য, নিৰাময়কৰণ ক্ষমতা, সাংস্কৃতিক সংৰক্ষণৰ ভূমিকা আৰু অৰ্থনৈতিক প্ৰভাৱৰ জৰিয়তে নাটক বিশ্বৰ প্ৰতিটো কোণত এক অপৰিহাৰ্য শিল্পৰূপ হৈ পৰিছে। বিশ্ব নাট্য দিৱসত এই সকলো দিশৰ ওপৰত আলোকপাত কৰা হয় আৰু নাটকৰ উজ্জ্বল ভৱিষ্যতৰ বাবে প্ৰতিশ্ৰুতি গ্ৰহণ কৰা হয়।
হিমাংশু ৰণ্জন ভূঞা